Ostatnio coraz częściej w edukacji szkolnej wykorzystywany jest komputer jako narzędzie ułatwiające dzieciom zarówno poznanie rzeczywistości, jak i dostęp do informacji. Szczególnie ważnym i przydatnym wydaje się być komputer dla pedagogów specjalnych, wykorzystywany w celu wspomagania rozwoju procesów poznawczych u dzieci specjalnej troski, wykazujących różnego rodzaju dysfunkcje.
Wiele dzieci rozpoczynających naukę szkolną napotyka trudności pomimo silnej motywacji do nauki i dużego wkładu pracy. . Przyczyną tego jest najczęściej nieharmonijny rozwój procesów poznawczych, niski poziom dojrzałości szkolnej lub też globalne opóźnienie rozwoju psychicznego dziecka.
Brak pozytywnych efektów w nauce, niezadowolenie rodziców i dziecka szybko prowadzi do zniechęcenia, zaniedbywania obowiązków szkolnych, ucieczek z lekcji czy wagarów W porę zauważone nieprawidłowości u dziecka i otoczenie go specjalną opieką daje szansę na optymalny rozwój jego procesów , wyrównanie zaległości i uchroni je przed zaburzeniami emocjonalno - społecznymi, które są konsekwencją niepowodzeń szkolnych.
Najskuteczniejszą formą pomocy dziecku ze specyficznymi trudnościami w nauce są zajęcia korekcyjno-wyrównawcze, zwane również reedukacją. Są one powszechnie stosowane nie tylko w szkolnictwie masowym. Zajęcia takie są bardzo przydatne i cenne w pedagogice specjalnej. Realizowane są w toku indywidualnej pracy z dzieckiem, jako że indywidualizacja w procesie nauki dzieci upośledzonych umysłowo jest jedną z najistotniejszych zasad. W ten sposób stwarza się dziecku optymalne warunki rewalidacji, czyli osiągnięcie możliwie najpełniejszego rozwoju poprzez:
* maksymalne rozwijanie tych sił biologicznych, zadatków i cech, które są najmniej uszkodzone,
* wzmacnianie i usprawnianie uszkodzonych sfer psychicznych,
* wyrównywanie (kompensacja) i zastępowanie (substytucja) deficytów rozwojowych.
Zasada indywidualizacji oznacza, że dziecko upośledzone ma prawo do rozwoju w zależności od swoistych warunków psychofizycznych. Stąd rodzi się konieczność dostosowania treści kształcących, metod, środków i organizacji nauczania do indywidualnych możliwości dziecka. Nie zawsze jednak jest to możliwe w zespole klasowym podczas typowych zajęć lekcyjnych. Bardzo często potrzebna jest specjalna pomoc tym dzieciom, które przejawiają specyficzne trudności szkolne.
Nauczyciel podejmujący pracę korekcyjną z dzieckiem specjalnej troski powinien dokładnie je zdiagnozować, wnikliwie przeanalizować dostępną dokumentację dotyczącą dziecka, i na podstawie własnych obserwacji i spostrzeżeń przygotować indywidualny program korekcyjny. Konsekwentna i systematyczna realizacja tego programu, stała współpraca z psychologiem szkolnym, rodzicami i nauczycielami uczącymi dziecko to warunki uzyskania pomyślnych wyników w pracy korekcyjno-wyrównawczej z dzieckiem upośledzonym umysłowo.
Istotnym warunkiem powodzenia ucznia jest również systematyczność i rytmiczność w pracy korekcyjnej, co sprzyja wyrównywaniu deficytów. W pracy z dzieckiem istotne jest ciągłe utrwalanie wiadomości i umiejętności. Ćwiczenia należy powtarzać wiele razy, aby usprawnić zaburzone funkcje. Powinny one być dostosowane do możliwości dziecka i rodzaju oraz stopnia zaburzeń. Usprawniamy nie tylko funkcje zaburzone, ale także nie zaburzone, aby dziecko mogło kompensować swe braki.
Nie bez znaczenia jest również życzliwy stosunek do dziecka. Przyjemna, swobodna atmosfera na ćwiczeniach mobilizuje dziecko do pracy, sprzyja odreagowaniu napięć. Wprowadzenie elementów terapii zabawowej i zajęciowej zmniejsza lęki związane z nauką szkolną. Jest to szczególnie ważne we wstępnym okresie pracy korekcyjno-wyrównawczej. Zajęcia o charakterze relaksacyjnym, zabawowym oddziaływują na dziecko terapeutycznie, umożliwiają osiąganie sukcesu, sprzyjają zacieśnianiu więzi emocjonalnych reedukatora i dziecka. Dlatego właśnie gabinet reedukacyjny wyposażony jest w dużą liczbę różnorodnych gier i zabawek edukacyjnych, klocków, układanek, barwnych plansz, ilustracji, które wykorzystywane są w ćwiczeniach usprawniających zaburzone funkcje percepcji wzrokowej, słuchowej, kinestetyczno-ruchowej, orientacji przestrzennej oraz koordynacji wzrokowo-słuchowo-ruchowej.
Poszukując sposobów zwiększających efektywność zajęć korekcyjno-wyrównawczych postanowiłam wykorzystać w terapii dzieci upośledzonych umysłowo komputer. Niewiele jest na ten temat publikacji, które wskazywałyby mi sposób wykorzystania komputera w pedagogice specjalnej, a także określiły skuteczność tego działania. Tak więc eksperymentując oraz wykorzystując wiedzę zdobytą w Podyplomowym Studium Kształcenia Specjalnego w APS w Warszawie podjęłam próbę komputerowego wspomagania procesu nauki czytania u dzieci upośledzonych umysłowo w stopniu lekkim.. W swej pracy wykorzystuję dostępne na naszym rynku programy edukacyjne przeznaczone dla dzieci przedszkolnych i w młodszym wieku szkolnym. W myśl zasady: uczyć poprzez zabawę, stosowane przeze mnie programy stanowią swego rodzaju ciekawą zabawkę edukacyjną, ułatwiającą i uatrakcyjniającą proces uczenia się czytania i pisania, a także elementów matematyki, przyrody oraz wychowania komunikacyjnego. Wybierając z programów odpowiednie ich fragmenty wykorzystuję je do ćwiczeń zaburzonych funkcji, tworząc taki scenariusza zajęć, jaki jest konieczny dla danego dziecka i zgodny z jego indywidualnym programem korekcyjnym. Staram się tak dobierać ćwiczenia, aby stanowiły one pewną tematyczną całość, łączę je z zadaniami na materiale konkretnym, przeplatam ćwiczeniami relaksacyjnymi. W ten sposób poprzez zabawę możliwa jest indywidualna rewalidacja dziecka, doskonalenie analizy i syntezy wzrokowej i słuchowej, spostrzegawczości, koordynacji wzrokowo-ruchowej, koncentracji uwagi, sprawności manualnej. Stosowane ćwiczenia ukierunkowane są na korektę rozwoju ucznia, stymulację słabiej rozwiniętych funkcji, wytworzenie pozytywnej motywacji do uczenia się i radzenia sobie w realizowaniu stawianych celów. Stosowanie ćwiczeń komputerowych ułatwia dziecku przejście od aktywności zabawowej do świadomego i celowego wykonywania przez nie powierzonych zadań. Są to najczęściej działania przyjemne, które stają się dla dziecka źródłem zadowolenia i radości. Pozwalają na utrwalanie i pogłębianie opanowanych pojęć i przyswajanych wiadomości. Ułatwiają opanowanie tak trudnej dla dzieci umiejętności czytania. Dzięki ogromnemu wysiłkowi nauczyciela i ucznia możliwy jest pełniejszy i sprawniejszy proces rewalidacji.
Konspekt zajęć rewalidacji indywidualnej z dzieckiem klasy I szkoły podstawowej specjalnej z wykorzystaniem komputera.
Temat zajęć: Usprawnianie zaburzonych procesów poznawczych i przygotowanie dziecka do nauki czytania.
Cele operacyjne:
W wyniku realizacji zajęć uczeń:
* kształtuje percepcję wzrokowo-słuchowo-ruchową
* usprawnia koordynację wzrokowo-ruchową
* doskonali orientację przestrzenną
* doskonali precyzję ręki
* rozpoznaje kształt liter
* utrwala stosunki wielkościowe
* utrwala pojęcia liczbowe w zakresie 10
* poznaje własne ciało
Metody:
* praktyczne działanie na konkretach
* obsługa komputera (posługiwanie się myszą i klawiaturą na poziomie umożliwiającym korzystanie z prostych programów edukacyjnych przeznaczonych dla dzieci )
* gry symulacyjne z programem multimedialnym
Formy:
* indywidualna zróżnicowana
Media:
* program edukacyjny Crayola Art Studio-Micrografx. ( niestety program ten jest w wersji angielskojęzycznej co uniemożliwia wykorzystanie go do ćwiczeń percepcji słuchowej, z powodzeniem jednak można przy jego pomocy usprawniać inne funkcje )
* komputer PC
* inne pomoce dydaktyczne: kartoniki z cyframi, kolorowe figury geometryczne różnej wielkości
Czas realizacji zajęć - 45 minut.
Organizacja i przebieg zajęć:
|
Struktura zajęć |
Planowane czynności nauczyciela |
Planowane czynności ucznia |
|
I. Część wstępna. 1. Rozmowa z dzieckiem mająca na celu : * stworzenie przyjaznej atmosfery * zacieśnienie więzi emocjonalnych pomiędzy nauczycielem a dzieckiem * rozwijanie słownictwa dziecka * kształtowanie umiejętności uważnego słuchania i poprawnego wykonywania poleceń * wprowadzenie dziecka w tok zabawy pt. Dzień Urodzin 2. Układanie tortu urodzinowego z figur o różnej wielkości, ozdabianie go świeczkami, wyszukiwanie odpowiednich cyfr (utrwalanie stosunków wielkościowych oraz pojęć liczbowych)
|
1. Wyobraź sobie, że są twoje urodziny. To bardzo ważny dla ciebie dzień. Opowiedz, jak on wygląda w twoim domu. 2. Tutaj są prostokąty różnej wielkości. Zbuduj z nich wielki tort - ułóż od największego do najmniejszego. Policz je. Odszukaj odpowiednią cyfrę. 3. Daję Ci świeczki wycięte z kolorowego kartonu. Wybierz tyle, ile masz lat i ułóż na torcie. Znajdź odpowiednią cyfrę. 4. Na pewno w dniu urodzin otrzymujesz dużo prezentów. Co chciałbyś dostać tym razem? 5. A teraz zobaczymy, co jeszcze można dostać na urodziny i jak miło spędzić czas. Włączymy komputer. |
1. Swobodna wypowiedź dziecka na zadane pytanie. 2. Dziecko wybiera figury i układa je wg wskazówek nauczyciela. Przelicza figury i odszukuje cyfrę 3. 3. Dziecko układa na torcie 9 świeczek i odszukuje cyfrę 9. 4. Dziecko wymienia nazwy zabawek. |
|
II. Część zasadnicza - praca z programem komputerowym Crayola.
* Ćwiczenie 1 - zabawa pt. Urodziny Smoka (kształtowanie percepcji wzrokowej i spostrzegawczości). |
* Pomoc dziecku w uruchomieniu programu i wyszukaniu odpowiedniego ćwiczenia. * Na ekranie pojawia się obrazek przedstawiający przyjęcie urodzinowe Smoka. Opowiedz co robi Smok. * Na dole ekranu ukazują się elementy obrazka, które powinieneś odnaleźć. Jest ich |
* Dziecko uruchamia odpowiednią opcję programu. * Dokładnie obserwuje treść obrazka. * Odszukuje na obrazku wskazane jego elementy. Prawidłowo odnaleziony fragment zmienia kolor. Po odnalezieniu 5 elementów następuje animacja obrazu - smok ognistym wydechem zapala świeczki na torcie. Obrazek można wydrukować i przeznaczyć do pokolorowania w domu lub na innych zajęciach. |
|
* Ćwiczenie 2 - zabawa pt. Labirynt. (usprawnianie koordynacji wzrokowo-ruchowej, precyzji ręki, orientacji przestrzennej). |
* Pomoc dziecku w wyszukaniu ćwiczenia. * Na obrazku widzisz ludzika, który nie może odnaleźć drogi do cukierka. Pomóż mu. Rysuj linię tak, aby omijać płotki, bo gdy na nie trafisz, będą wydawały nieprzyjemny dźwięk. |
* Dziecko odnajduje drogę w labiryncie rysując na ekranie linię przy pomocy wciśniętej myszy. Prawidłowo wykonane ćwiczenie wywoduje taniec radości i głośny śmiech stojącej obok dziewczynki. Obrazek można wydrukować i pokolorować. |
|
* Ćwiczenie 3 - zabawa w pytania i odpowiedzi (kształtowanie percepcji wzrokowej i spostrzegawczości, umiejętności porównywania i wyszukiwania różnic między obrazkami). |
* Pomoc w wyszukaniu ćwiczenia. * Obejrzyj dokładnie obrazek i znajdź elementy, które do niego nie pasują. Jest ich 5. Gdy znajdziesz taki element, kliknij na nim myszką. |
* Dziecko odnajduje kolejno te elementy, które nie pasują do treści obrazka. Wybrany element zmienia się w prawidłowy. Obrazek można wydrukować w dwóch wersjach - prawidłowej i nieprawidłowej, i powtórnie wykorzystać w ćwiczeniach . |
|
* Przerwa śródlekcyjna - zabawy ruchowe przeznaczone dla dzieci zahamowanych emocjonalnie. Ćwiczenia ruchowe prowadzące do poznania własnego ciała. |
* Pokażemy jak witają się ze sobą poszczególne części naszego ciała. Najpierw będziemy pokazywać razem, a potem ty sam. 1. - ręka wita się z ręką 2. - noga wita się z nogą 3. - kolano z kolanem 4. - łokieć z łokciem 5. - łokieć z kolanem 6. - kolano z uchem 7. - stopa z kolanem 8. - ręka z czołem 9. - pięta z łokciem 10. - ręka z plecami 11. - język z brodą 12. - nos z kolanem |
* Dziecko wykonuje ćwiczenia wg wskazówek nauczyciela. |
|
* Ćwiczenie 4 - zabawa pt. Zabawki ( rozpoznawanie kształtów liter, próba samodzielnego korzystania z klawiatury - wykonanie podpisu pod obrazkiem ). |
* Pomoc w wyszukaniu ćwiczenia. * Na ekranie widzisz wiele pól, w których znajdują się różne literki. Twoim zadaniem jest zaznaczenie tych pól, w których jest litera B. Prawidłowo zaznaczone pole zabarwi się na różowo. * Poprawnie odnalazłeś wszystkie literki B. Na dole ekranu pojawiła się nowa literka, którą musisz odszukać * Całe ćwiczenie wykonałeś prawidłowo. Na ekranie widzisz pięknego misia. Otrzymasz go w prezencie, ale najpierw podpiszesz go swoim imieniem. |
* Dziecko rozpoznaje kształt danej litery, zaznacza pole, które zmienia kolor. * Po prawidłowym wykonaniu całego ćwiczenia na ekranie pojawia się różowy miś. * Dziecko przy pomocy klawiatury umieszcza na obrazku swoje imię. * Gotowy, podpisany obrazek zostaje wydrukowany i dziecko otrzymuje go w prezencie. |
|
* Ćwiczenie 5 -rysujemy łącząc kropki ( doskonalenie percepcji wzrokowej, koordynacji wzrokowo-ruchowej oraz precyzji ręwiczenie). |
* Pomoc w wyszukaniu ćwiczenia. * Na ekranie widzisz wiele piłeczek. Spróbuj znaleźć zieloną piłeczkę. Gdy klikniesz na niej, narysuje się linia, a piłeczka zmieni miejsce. Postaraj się gonić piłeczkę jak najszybciej. |
* Dziecko zaznacza zielone piłeczki tworząc w ten sposób kontury obrazka. Gdy dziecko wskaże ostatnią piłeczkę odsłoni się cały obrazek, który można wydrukować i pokolorować. |
|
* III Część końcowa Ćwiczenia rozluźniające, odprężające, relaksujące (prowadzące do wyczuwania własnego ciała). |
* Bez poruszania głową postaraj się zobaczyć jak najwięcej z prawej i z lewej strony. * Jak najszerzej otwórz usta, jakbyś chciał ugryźć wielkie jabłko. * Chcesz przejść cichutko na paluszkach. * Jesteś lekką piłeczką, spróbuj podskakiwać jak ona. * Jesteś królem, wyprostuj się, podnieś wysoko głowę, jesteś najważniejszy, najsilniejszy |
* Dziecko wykonuje wszystkie ćwiczenia wg poleceń nauczyciela. |
Przygotowała Halina Ambroziak
Nauczycielka Szkoły podstawowej Specjalnej przy SOSW w Żyrardowie.